Grens van het Romeinse Rijk. De limes in Zuid-Holland
Van Ginkel, Evert en Wouter Vos
Achttien eeuwen geleden liep een 3300 kilometer lange linie van de Donaudelta tot het Noordzeestrand bij Katwijk: de limes. Deze versterkte noordgrens van het Romeinse Rijk vormde de afbakening met het onbekende ‘barbarenland’ en liep ook door de tegenwoordige provincie Zuid-Holland. Romeinse soldaten hebben zich hier bijna driehonderd jaar beziggehouden met de aanleg en het onderhoud van forten, wachttorens, grachten, wegen en havens langs de Oude Rijn en de kust. Rond de forten en in het achterland groeide een burgerlijke provinciaal-Romeinse samenleving. Na het opgeven van dit deel van de limes, rond het jaar 300, raakte deze unieke periode in de vergetelheid. Maar door recent historisch en vooral archeologisch onderzoek verandert dat.
Nergens in Nederland is een Romeins grensfort zo compleet opgegraven als in Valkenburg. De sporen van de nabijgelegen weg hebben nieuwe inzichten opgeleverd over techniek, infrastructuur en logistiek, net als het befaamde Kanaal van Corbulo, de eerste gegraven waterweg van Zuid-Holland. De vrachtschepen van Zwammerdam openden de ogen van de wetenschap voor lokale en Romeinse scheepsbouw. Het stadje Forum Hadriani, waarvan de resten onder een Voorburgs stadspark liggen, was twee eeuwen geleden object van de eerste wetenschappelijke opgraving in Nederland.
Grens van het Romeinse Rijk. De limes in Zuid-Holland laat zien hoe de limes in Zuid-Holland zich ontwikkelde van geïsoleerde voorpost tot een aaneengesloten linie met een dicht bevolkt achterland. Het is die schijnbaar vertrouwde en toch heel vreemde wereld, waarvan in dit boek een rijk beeld wordt geschilderd.
